erplicht op je kamer blijven, cameratoezicht, je smartphone niet mogen gebruiken, de buitendeur op slot. Of vastgepakt en vastgehouden worden, controle van je urine. Het mag allemaal niet zomaar in de open jeugdhulp. Toch gebeurt het bij instellingen waar kinderen en jongeren verblijven die jeugdhulp krijgen. In gezinshuizen, logeeropvang, zorgboerderijen en tijdens dagbesteding of dagbehandeling.
Dat schrijven de inspectie en het AKJ – vertrouwenspersonen in de jeugdzorg, aan het ministerie van VWS en de jeugdhulpinstellingen.
Geen wettelijke basis in open jeugdhulp
In de open jeugdhulp is er nu vrijwel nooit een wettelijke basis voor maatregelen die de vrijheid van kinderen of jongeren beperken, ook niet onder het mom van ‘huisregels’. Toch gebeurt het. Maar behalve in noodsituaties is het wettelijk nu vrijwel nooit toegestaan.
Wel wettelijke basis in gesloten jeugdhulp of onder speciale wetten
In de gesloten jeugdhulp en onder de Wet verplichte ggz en de Wet zorg en dwang is er wel een wettelijke basis voor dwang of het beperken van vrijheid. Dan zijn kinderen of jongeren ergens gedwongen geplaatst na een uitspraak van een kinderrechter. Of ze krijgen behandeling onder de wetten die beperkingen of dwang mogelijk maken. Beperkingen in hun vrijheid kunnen dan soms passen bij hun zorg en behandeling. Maar ook dan alleen per kind of jongere. Na een goede afweging of het echt nodig is. Want maatregelen die hun vrijheid beperken kunnen schadelijk zijn voor kinderen en jongeren. Het kan ze een onveilig gevoel geven en tot nog meer problemen in hun gedrag leiden. Ook bij groepsgenoten of medebewoners die er bij zijn.
Hoe vaak komt het voor?
De inspectie had de afgelopen vijf jaar na inspectiebezoeken minstens 37 keer opmerkingen over onterechte beperkingen van de vrijheid van kinderen of jongeren in de jeugdhulp. De jeugdhulpaanbieders moesten die beperkingen opheffen of veranderen. Maar de inspectie is er niet altijd en overal. Waarschijnlijk komt het vaker voor dat er onnodig vrijheidsbeperkingen zijn.
Vertrouwenspersonen van het AKJ hebben vorig jaar 60 klachten besproken met kinderen en jongeren of hun (pleeg)ouders over beperkingen van hun vrijheid. Daarna gaf het AKJ 43 keer een signaal af aan de jeugdhulpinstelling. Die signalen gingen over het mogelijk verkeerd gebruik van maatregelen.
Aanbevelingen
Samen met het IGJ geven wij drie adviezen:
- Meer duidelijkheid door betere voorlichting
Betere voorlichting aan zorgverleners in de jeugdhulp over wat er wel en niet mag. En waar het verschil ligt tussen normale huisregels en opvoedingsregels aan de ene kant, en het beperken van de vrijheid van kinderen en jongeren aan de andere kant. Ook kinderen, jongeren en hun ouders moeten beter te horen krijgen wat er wel en niet mag.
- Meer aandacht voor inkoop van passende hulp
Voldoende inkoop van passende jeugdhulp door gemeenten. Zij moeten weten wat de gaten en problemen zijn in het aanbod aan jeugdhulp. Zo kunnen zij ervoor zorgen dat kinderen en jongeren terecht komen bij jeugdhulp die bij hen past. Dan komen ze niet terecht in situaties waarin de professionals geen andere optie zien dan overgaan tot vrijheidsbeperkende maatregelen.
- Onderzoek naar wetswijziging
De inspectie beveelt aan dat het ministerie van VWS kijkt naar de wetten die gaan over de jeugdhulp en gedwongen zorg.
Bekijk hier het signalement ‘Vrijheidsbeperkende maatregelen in open residentiële jeugdhulp’.
Communicatie aan instanties en jongeren
- Het AKJ heeft communicatiemiddelen ontwikkeld voor instanties, gezinshuizen en jongeren om aandacht te vragen voor de vrijheidsbeperkende maatregelen in open jeugdhulp. Ook stuurt het AKJ een brief naar de jeugdhulpinstellingen om het signalement onder de aandacht te brengen. Wil je het gemaakte communicatiemateriaal ontvangen? Stuur dan een e-mail info@akj.nl
Contact
Heb je te maken (gehad) met vrijheidsbeperkende maatregelen? Of heb je andere vraag over de jeugdzorg? Neem dan contact op met onze vertrouwenspersonen. Dit kan via het telefoonnummer 088 555 1000 of via onze chat op www.akj.nl van maandag tot donderdag 16:00-20:00 en vrijdag van 15:00-17.00 uur.
