Vrijheidsbeperkende maatregelen in de open jeugdhulp

12 mei 2022

De afgelopen jaren heeft het AKJ veelvuldig gezien dat er vrijheidsbeperkende maatregelen in de open jeugdhulp worden toegepast, zonder wettelijke basis. Daarom heeft het AKJ meegeholpen met het opstellen en verspreiden van het signalement: ‘Vrijheidsbeperking in open residentiële jeugdhulp’. Dit signalement zorgt voor veel reacties van onder andere gezinshuisouders, die (terecht) aangeven dat er wel regels moeten zijn in het kader van opvoeden. Er is veel onduidelijkheid over het signalement in verhouding tot deze regels: wanneer is het niet meer pedagogisch handelen, maar een vrijheidsbeperking?

Waarom is het signalement naar de gezinshuisouders gestuurd? Zeker niet omdat het overal mis gaat. Het signalement is met een begeleidende brief naar alle jeugdhulpinstanties gestuurd die een vorm van open residentiële zorg bieden (ook gezinshuizen), om hen hierover te informeren. We merken dat het signalement veel stof doet opwaaien. ‘Is het maken van afspraken met gezinshuiskinderen nog wel mogelijk?’

Uiteraard mogen gezinshuisouders met de gezinshuiskinderen afspraken maken die passen bij de leeftijd en ontwikkeling van de kinderen. Dit doen ze voor de biologische kinderen ook. Opvoeden is mede het maken van afspraken met jeugdigen en het bieden van grenzen, maar niet onbeperkt. Want sommige grenzen leveren een vrijheidsbeperking op. Er moet altijd sprake zijn van maatwerk. En er moet altijd per kind worden afgewogen of het nodig is of dat het ook op een minder ingrijpende manier kan. Het AKJ komt daarnaast regelmatig collectieve maatregelen tegen, die dus voor alle kinderen op de groep of in het gezinshuis gelden en niet individueel zijn afgewogen (zoals verplichte kamertijden en kamercontroles). Ook zien we individuele regels die bijvoorbeeld niet passen bij de leeftijd van het kind of die niet noodzakelijk zijn in het kader van opvoeden. En dát vinden wij een probleem, wat maakt dat wij ons inzetten om de rechtspositie van jeugdigen hierin te verbeteren. Indien er pedagogische regels nodig zijn moet de jeugdige daarbij zelf betrokken worden. De vraag: Wat zie jij als ‘gewoon’ en passend voor jou?’ zou hierin centraal moeten staan.

Met dit signalement zeggen wij dan ook niet: ‘Je mag jeugdigen geen bedtijd geven, het telefoongebruik op een doordeweekse avond niet beperken, geen babyfoon monitor gebruiken of geen andere pedagogische maatregelen inzetten met een opvoedkundig karakter’. Wij zeggen wel: ‘Denk goed na waarom een bepaalde maatregel wordt opgelegd en of het inderdaad pedagogisch van aard is en geen vrijheidsbeperking oplevert.’ Er moet meer bewustwording komen en er moet meer gesproken worden over wat nou precies vrijheidsbeperkend is en wat wél pedagogisch verantwoord is. Pedagogisch handelen is bijvoorbeeld de voordeur ’s nachts op slot doen (en middels maatwerk bepalen vanaf welke leeftijd jeugdigen zelf een sleutel krijgen) en passende bedtijden afspreken met de jeugdigen.

Het AKJ heeft niet alle antwoorden, maar kan wel meedenken vanuit de rechtspositie van jeugdigen. Het gaat vooral om de afweging en het belang van elke individuele jeugdige; pedagogische regels zijn altijd maatwerk. Vandaar dat de IGJ aan VWS de aanbeveling doet om meer duidelijkheid te bieden op dit thema en te zorgen voor passende voorlichting in samenwerking met de branchepartijen. Want alleen met elkaar (VWS, jeugdhulpaanbieders, gezinshuisouders, jeugdigen, ouders en overige betrokken branchepartijen) kunnen we het gesprek voeren over waar de grens ligt tussen pedagogisch handelen en vrijheidsbeperkingen opleggen. Om te voorkomen dat met het oog op opvoeding onterecht de vrijheid van jeugdigen wordt beperkt.

Het AKJ staat altijd open voor de dialoog over dit (en andere) onderwerp(en). Heb je vragen of wil je met ons in gesprek, dan kun je contact opnemen met Caroline Rueb (06-25644939) of Joliska Hellinga (06-25644915).

Meer nieuws

2 februari 2024

Geef kinderen een vertrouwenspersoon bij uithuisplaatsing

"Ouders en kinderen hebben te weinig in te brengen bij een uithuisplaatsing, en ook het nieuwe jeugdzorgsysteem waarborgt hun rechten onvoldoende." Dat zegt de adviescommissie van rechter Adriana van Dooijeweert.